تاریخ سینما و تئاتر ایران کمتر بازیگری مانند سوسن تسلیمی به خود دیده است که استانداردهای بازیگری جهانی داشتهباشد. از طرفی در تاریخ سینما و تئاتر جهان هم بازیگران زن بسیار اندکی وجود داشته‌اند که از قالب کلیشه خارج شده و بدون اتکا به بازیگران مرد صاحب سبک باشند. سوسن تسلیمی اولین بازیگر زن صاحب سبک سینما و تئاتر ایران است که با وجود کارنامه هنری نه چندان پرکارش، با ایفای نقش‌هایی متفاوت و به یاد ماندنی، برای همیشه نام خود را در لیست بهترین بازیگران ایرانی ثبت کرده است.
سوسن تسلیمی به این دلیل که عمده فعالیت‌های هنری‌اش در حوزه تئاتر بوده و فیلم‌های سینمایی‌اش هم به دلیل سیاست‌های هنری عجیب دهه 60 دچار مشکلات زیادی برای اکران شده‌اند، به شکلی که درخور هنر و نبوغ او باشد در بین مردم شناخته شده نیست؛ اما کمتر منتقد و اهل سینمایی پیدا می‌شود که بازی‌های درخشان او را تحسین نکرده باشد و از سوسن تسلیمی به عنوان یکی از بهترین بازیگران سینمای ایران یاد نکند. او درباره بازیگری خود می‌گوید : « من زیبایی چهره استانداردی آن‌گونه که قابل گفتن باشد ندارم. من وقتی در نقشی بازی می‌کنم سعی می‌کنم که به آن نقش زندگی بدهم. شاید نقش است که حضور پیدا می‌کند و در واقع یک نوع زیبایی در حضور است.»
خانواده هنرمند تسلیمی
سوسن تسلیمی متولد 18 بهمن 1328 در شهر رشت است. پدر و مادر تسلیمی عضو حرفه‌ای‌ترین گروه‌های تئاتر رشت بودند و سابقه هنری زیادی داشتند. پدر سوسن تسلیمی، خسرو تسلیمی است که از تهیه‌کنندگان مطرح سینما و تئاتر ایران پیش از انقلاب بوده است و در کنار نمایش‌های تئاتر پر تعداد، در 10 پروژه سینمایی هم به عنوان تهیه کننده شرکت داشته است. منیر آخوندنیا مادر سوسن تسلیمی هم از بازیگران حرفه‌ای تئاتر بوده است که تجربه 5 فیلم سینمایی را هم به عنوان بازیگر داشته است.
سوسن تسلیمی به واسطه خانواده هنرمندش از همان کودکی با بازیگری آشنا می‌شود و در کنار پدر و مادر در اتمسفری تئاتری زندگی می‌کند. خانواده‌ای که علاوه بر سوسن تسلیمی، سیروس تسلیمی (برادر سوسن تسلیمی) را هم به سینما و تئاتر ایران معرفی کرده است که به عنوان بازیگر، تهیه‌کننده و فیلمنامه‌نویس سابقه همکاری با فیلم‌سازان مهمی مانند بهرام بیضایی،داریوش مهرجویی، پوران درخشنده و ایرج قادری داشته است.
ورود به عرصه تئاتر
سوسن تسلیمی در سال 50 وارد گروه حرفه‌ای تئاتری به رهبری آربی آوانسیان_یکی از مطرح‌ترین کارگردانان تئاتر قبل از انقلاب اسلامی_ می‌شود و به گفته خودش بازیگری تئاتر را در عمل در این گروه می‌آموزد. او همچنین پس از ورود به حوزه بازیگری تئاتر، در سال 52 از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته تئاتر فارغ‌التحصیل می‌شود. بهرام بیضایی از اساتید سوسن تسلیمی در دانشکده هنرهای زیبا بوده است که آشنایی با او، فرصت‌های زیادی را برای تسلیمی ایجاد می‌کند که منجر به همکاری‌های پر تعداد و درخشان این دو هنرمند در سال‌های بعدی می‌شود. سوسن تسلیمی همچنین در سال 52 با داریوش فرهنگ ازدواج می‌کند که سابقه همکاری با او را در چند نمایش و فیلم داشته است. البته ازدواج آن‌ها دوام پیدا نمی‌کند و منتج به جدایی می‌شود؛ جدایی‌ای که سوسن تسلیمی علتش را اختلاف سلیقه عنوان می‌کند.
سوسن تسلیمی پس از بازی در نمایش‌های درخشانی مثل «باغ آلبالو»، «روسپی بزرگوار»، «دایره گچی قفقازی» و «با خشم به یاد آر» در سال 58 آخرین نمایش تئاترش را در ایران بازی می‌کند و پس از ایفای نقش در «مرگ یزدگرد» به کارگردانی بهرام بیضایی، به دلیل اختلاف با مدیران تئاتر شهر برای همیشه از تئاتر ایران جدا می‌شود.
تجربه‌های سینمایی
بهرام بیضایی که سال‌ها در نمایش‌های تئاتری‌اش از سوسن تسلیمی به عنوان بازیگر اصلی استفاده می‌کرد، فیلمنامه‌های دهه پنجاهش را هم برای سوسن تسلیمی نوشت. اولین همکاری سینمایی این زوج هنری صاحب نام، فیلم «چریکه تارا» در سال 1357 بود که به دلیل مصادف شدن با ناآرامی‌های آن سال‌های ایران در جریان انقلاب اسلامی سال 57، نیمه تمام ماند و در سال 60 تکمیل شد. «چریکه تارا» اولین فیلم توقیف شده بعد از انقلاب و همچنین اولین فیلم تاریخ سینمای ایران بود که در جشنواره فیلم کن فرانسه حضور یافت. سوسن تسلیمی در این فیلم هم مانند همیشه درخشید و به خاطر بازی در نقش یک زن مقتدر، در جشنواره سن‌سباستین مورد تقدیر قرار گرفت.
«چریکه تارا» توقیف شد و سوسن تسلیمی برای مردم عام همچنان ناشناس ماند تا این‌که در سریال درخشان «سربداران» به کارگردانی محمدعلی نجفی ایفای نقش کرد و با ارائه بازی‌ای گیرا و درخشان در این سریال که یکی از به یاد ماندنی‌ترین سریال‌های ایرانی است، به چهره‌ای شناخته شده تبدیل شد؛ هرچند این اولین بازی تلویزیونی سوسن تسلیمی نبود و او در تله‌تئاتر «روسپی بزرگوار» در سال 50 و همچنین «حلقه جادو» در سال 52 کارهای تلویزیونی را تجربه کرده بود. سوسن تسلیمی با بازی در نقش فاطمه در سریال «سربداران» توانست چهره‌ای مقتدر و فعال از یک زن را ترسیم کند که در تاریخ بازیگری ایران و حتی جهان کم سابقه است.
پس از پایان این سریال و در سال 64 سوسن تسلیمی در مقابل دوربین علی ژکان قرار گرفت تا این‌بار با بازی در فیلم «مادیان» تحسین منتقدین را برانگیزد و در سال بعد در فیلم «طلسم» ساخته داریوش فرهنگ بازی کرد که این‌بار در نقش زنی مطیع و آرام متفاوت‌ترین بازی سینمایی خود را تجربه کند. این فیلم که بر اساس نمایشنامه «قلعه کولاک» نوشته بهرام بیضایی بود، در 5 رشته در پنجمین جشنواره فیلم فجر نامزد شد تا به یکی از مهمترین آثار داریوش فرهنگ تبدیل شود.
بهترین بازیگر سینمای ایران
همکاری بهرام بیضایی و سوسن تسلیمی در آن سال‌ها تا جایی بود که سوسن تسلیمی در تمام مراحل تولید فیلم شرکت داشت. او حتی در مرحله تدوین هم به بهرام بیضایی مشورت می‌داد. در سال 65 و متأثر از سال‌های جنگ، سوسن تسلیمی ایده ساخت فیلمی را به بهرام بیضایی می‌دهد و با موافقت بیضایی، این ایده به فیلم «باشو غریبه کوچک» تبدیل می‌شود. فیلمی که هرچند به دفاع مقدس می‌پرداخت اما با سلیقه عجیب مدیران فرهنگی آن دوره توقیف شد و تا سال 68 اکران نشد، سالی که سوسن تسلیمی دیگر در ایران حضور نداشت و نتوانست یکی از بهترین بازی‌های تمام ادوار بازیگری‌اش را در کنار مخاطبین ایرانی تماشا کند.
پس از اکران فیلم «باشو،غریبه کوچک» موجی از نقدهای مثبت درباره فیلم نوشته شد و حتی منتقدین سخت‌گیری مثل مسعود فراستی زبان به ستایش این فیلم گشودند و بیش از هر چیزی از بازی بی‌نقص سوسن تسلیمی در «باشو، غریبه کوچک» سخن گفتند.
بسیاری از منتقدین و اهالی سینمای ایران بازی سوسن تسلیمی در این فیلم را بهترین بازی تاریخ سینمای ایران دانستند و این فیلم را در جرگه بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران قرار دادند.
مهاجرت به سوئد
در سال 1366 و پس از ایفای نقش در فیلم «شاید وقتی دیگر» به کارگردانی بهرام بیضایی، سوسن تسلیمی ممنوع‌الکار شد تا چاره‌ای جز مهاجرت از ایران را نداشته باشد. به این ترتیب سینمای ایران، یکی از بهترین بازیگران تمام ادوارش را از دست می‌دهد.
سوسن تسلیمی پس از ورود به سوئد، در فیلم «مرز» به کارگردانی رضا پارسا ایفای نقش کرد؛ اما پس از این تجربه، از سینما فاصله گرفت و تمرکز خود را روی بازیگری، نمایشنامه‌نویسی و تدریس تئاتر قرار داد.
درخشش، این‌بار در سوئد
سوسن تسلیمی پس از مهاجرت به سوئد با مشکلات بسیاری مواجه بود. از سختی یادگیری زبان سوئدی تا ناشناس بودنش برای جامعه هنری سوئد. اما این بانوی فوق‌العاده سینما و تئاتر ایران، به سرعت پله‌های ترقی را طی کرد تا این‌که توانست با نمایش «مده‌آ» موجب حیرت همگان شود و جامعه هنری سوئد را به تحسین وادار کند. تسلیمی علاوه بر این‌که نویسنده و کارگردان این نمایش بود، با ماسک‌های مختلف در نقش‌های متفاوتی ظاهر شد و یک تنه این نمایش را به روی صحنه برد. تسلیمی برای بازی در این نمایش توانست جایزه بهترین بازیگرسال تئاتر سوئد را از طرف آکادمی هنر سوئد دریافت کند و نبوغ خود را در خارج از مرزها هم به رخ همگان بکشد.
موفقیت‌های سوسن تسلیمی پس از اجرای «مده‌آ» هم ادامه می‌یابد و علاوه بر بازی‌ها و کارگردانی‌های متعدد تئاتر، تسلیمی چند سریال را هم برای تلویزیون سوئد تولید می‌کند که «عشق، عشق، عشق» و «بازداشتگاه» از مهمترین آن‌ها هستند. او همچنین در سال 81 فیلمی به نام «حادثه غریب‌الوقوع» را هم کارگردانی کرده است.
سوسن تسلیمی از سال 78 دیگر در قالب بازیگر ظاهر نشد و به نماشنامه‌نویسی و کارگردانی تئاتر پرداخت.
تسلیمی بین سال‌های 78 تا 81 عضو هیئت مدیره انستیتو فیلم سوئد بوده است که مرجع اصلی نظارت بر فیلم‌های سوئد است. او هم‌اکنون در وزارت فرهنگ سوئد از اعضای هیئت مشاورین تئاتر است و عضو هیئت مدیره انستیتوی معرفی فرهنگ سوئد به دیگر کشورها نیز می‌باشد.
سوسن تسلیمی در این سال‌ها بیشتر از هر کار دیگری به تدریس بازیگری در مدرسه عالی بازیگری استکهلم مشغول است و عضو هیئت مدیره این مرکز است. سوسن تسلیمی که در سال 2002 جایزه شخصیت ممتاز فرهنگی کشور سوئد را دریافت کرده است، در همان سال نامزد وزارت فرهنگ سوئد از سوی حزب بورژواها بوده است.
